مطالعات بازار

وضعیت صنعت برق ایران

ایران شانزدهمین تولیدکننده و هجدهمین مصرف‌کننده برق جهان است اما به دلایل مختلف، همچنان صنعت برق آن، وضعیت نامساعدی را سپری می‌کند تا جایی که دسترسی به برق به یکی از چالش‌های فضای کسب‌وکار تبدیل شده است. ضمن اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد این صنعت در آینده نیز با کسری بودجه هزینه‌ای و سرمایه‌ای مواجه خواهد شد که احتمالاً کار را سخت‌تر نیز می‌کند.

صنعت برق ایران به‌عنوان یک صنعت زیرساختی، با چالش‌های متعددی روبرو بوده که برخی از آنها صورتی مزمن به خود گرفته است و استمرار آنها موجب شده تا دسترسی به برق به یکی از چالش‌های فضای کسب‌وکار ایران تبدیل شود و جایگاه ایران در رتبه‌بندی محیط کسب‌وکار را با تغییر مواجه کند.

اصلاحات ساختاری مکرر و خصوصی‌سازی ناکارآمد، اتلاف بالا و بهره‌وری پایین در بخش‌های تولید، انتقال و توزیع، تداوم کسری بودجه و انباشت بدهی وزارت نیرو و رشد چشمگیر مصرف خانگی برق به‌ویژه در روزهای گرم سال، شماری از مهم‌ترین مسائل صنعت برق در سالیان اخیر بوده که یکی از علل نمود و تداوم آنها، نابسامانی‌های موجود در اقتصاد صنعت برق کشور است و تبیین آن نیازمند تجزیه‌وتحلیل جریان مالی این صنعت با توجه به عملکرد بودجه وزارت نیرو است.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش «بررسی مسائل کلیدی و مشکلات مالی صنعت برق و اصلاحات مورد نیاز» با نگاهی به سند بودجه سنواتی وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه آن – که نشان‌دهنده برنامه مالی دولت در بخش انرژی است – به بررسی سیاست و رفتار دولت در حوزه برق و انرژی و نحوه اداره این حوزه پرداخته است.

بازوی پژوهشی مجلس در این گزارش تلاش کرده است با ارائه چارچوب مفهومی از صنعت برق کشور، ضمن بررسی و تحلیل اقتصاد برق و عوامل مؤثر بر آن، به تبیین چالش‌ها و مسائل کلیدی صنعت برق ایران پرداخته و درنهایت پیشنهادهای مشخص و کاربردی به‌منظور بهبود شرایط و سیاست‌گذاری ارائه کند.

ویژگی‌ها و جایگاه صنعت برق ایران در جهان

صنعت برق ایران در سال 2017 با تولید 265 میلیارد کیلووات ساعت برق، رتبه شانزدهم تولید برق در دنیا و رتبه دوم منطقه پس از عربستان سعودی را به خود اختصاص داده است. در این سال، کشورهای چین و آمریکا به ترتیب با 6142 و 4088 میلیارد کیلووات ساعت، بیشترین میزان تولید برق در دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. ایران نیز از حیث میزان تولید تقریباً با تایوان، اسپانیا، ترکیه و استرالیا در یک گروه قرار دارد.

از منظر مصرف برق در سال 2017، بازهم کشورهای چین و آمریکا جایگاه اول و دوم را در میان کشورهای دنیا دارند و ایران نیز با 221 میلیارد کیلووات ساعت، رتبه هجدهم مصرف برق را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمارهای بین‌المللی، ایران به لحاظ میزان مصرف برق با کشورهای ترکیه، اسپانیا و استرالیا هم‌گروه بوده است.

طبق آمارهای گزارش شده، مصرف سرانه برق در ایران 2693.19 کیلووات ساعت بوده از این منظر رتبه 92 را در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. مقایسه جایگاه مصرف برق و سرانه مصرف برق در ایران با دیگر کشورها نشان می‌دهد که ساختار اقتصادی کشور هنوز صنعتی نشده و نفوذ فناوری و صنعتی شدن عمق کمی دارد. از جنبه دیگر این موضوع منعکس‌کننده تنوع سبد انرژی خانوارها و استفاده آنها از منابع مختلفی انرژی برای گرمایش و سرمایش است.

مطالعات فنی

معرفی نیروگاه گازی

 نیروگاه گازی به نیروگاهی می‌گویند که بر مبنای سیکل گاز (سیکل برایتون) کارمی کند؛ و از سیکل‌های حرارتی می‌باشد، یعنی سیال عامل کار یک گاز است. (عامل انتقال و تبدیل انرژی گازی است، مثلا هوا) درنیروگاه‌های حرارتی عامل انتقال بخارمایع می‌باشد.

نیروگاه گازی دارای توربین گازی است، ساختمان آن درمجموع ساده است:
۱. کمپرسور: وظیفه فشردن کردن هوا.
۲. اتاق احتراق: وظیفه سوزاندن سوخت درمحفظه.
۳. توربین: وظیفه گرداندن ژنراتور.
هوای فشرده کمپرسور وارد اتاق احتراق که دارای سوخت گازوئیل است می‌شود. چون هوای فشرده شده گرم است و در اتاق احتراق سوخت آتش گرفته وهوا فشرده و داغ می‌شود. هوای داغ فشرده کار همان بخارداغ فشرده توربین‌های بخار را انجام می‌دهد.

کمپرسور به کار رفته در نیروگاه‌های گازی شبیه توربین است، دارای رتوری است که بر روی این رتور پره متحرک است، هوا به حرکت درآمده و به پره‌های ساکنی برخورد کرده، در نتیجه جهت حرکت هوا عوض شده واین هوا بازبه پره‌های متحرک برخورد کرده واین سیکل ادامه دارد و در هر عمل  هوا فشرده تر می شود.

کمپرسور مصرف کننده عظیم انرژی است. هوای فشرده گرم است. هوای فشرده کمپرسور وارد اتاق احتراق که دارای سوخت  گازوئیل است می‌شود.چون هوای فشرده شده گرم است ودراتاق احتراق سوخت آتش گرفته وهوافشرده و داغ می‌شود.
هوای داغ فشرده کارهمان بخارداغ فشرده توربین‌های بخار راانجام می‌دهد. هوای داغ فشرده را به توربین می‌دهیم؛ توربین دارای پره‌های متحرک وساکن است. پره‌های ثابت چسبیده به استاتور می‌باشد؛ پره‌های متحرک چسبیده به رتور می‌باشد.
حال ژنراتور را می توان به محور وصل کرده و از ترمینال‌های ژنراتور می‌توان برق گرفت؛ طول نیروگاه ممکن است به 20 متر است.

 مزایای نیروگاه گازی

۱. سادگی آن است -تمام آن روی یک شفت سوار است.
۲. ارزان است -، چون تجهیزات آن کم است. یکی از عواملی که برروی راندمان تأثیر می گذارد، این است که هوای ورودی چه دمایی دارد.

۳. سریع النصب است.

۴. کوچک است. درسکوهای نفتی که نیاز به برق زیادی می‌باشد بایدازنیروگاه گازی استفاده کرد، تاجای کمتری بگیرد.

۵. احتیاج به آب ندارد. (در سیکل اصلی نیروگاه نیاز به آب نیست)، اما درتجهیزات جنبی نیازبه آب است برای خنک کردن هیدروژن به کاررفته جهت سردکردن ژنراتور درسرعت‌های بالا.
۶. راه اندازی این نیروگاه سریع است.
۷. پرسنل کم.
زمانی نیروگاه گازی خاموش است که دراتاق احتراق سوخت نباشد. یک نیروگاه بخار را بعد از راه اندازی نباید خاموش کرد. اما نیروگاه گازی بدین صورت است که صبح می‌توان روشن کرد و آخرشب خاموش نمود. نیروگاه گازی بسیار مناسب برای بار پیک است ونیروگاه بخاربرای بارپیک نامناسب است.

اطلاعات مالی طرح

نتایج مالی طرح از دیدگاه کل سرمایه گذاری