مطالعات بازار

امروزه پرورش قارچ خوراکی در سطح جهان اهمیت زیادی دارد و در روش های پرورش آن تحول زیادی ایجاد شده است. پرورش این محصول در برخی از کشورهای جهان از هزاران سال پیش متداول بوده است. به طوری که سابقه کشت آن در کشورهایی نظیر چین و ژاپن به 2000 سال می رسد. در ایران پرورش قارچ طی سال های اخیر توسعه چشم گیری یافته است و در این زمینه سرمایه گذاری های قابل توجهی نیز انجام شده است.

در کشور ما از هر نظر، زمینه لازم برای توسعه هرچه بیشتر این فعالیت وجود دارد و سرمایه گذاری در این زمینه می تواند نقش بسزایی در اشتغال زایی و صادرات غیر نفتی داشته باشد. فعالیت پرورش قارچ خوراکی در ایران در قالب تولید دو نوع قارچ صدفی و دکمه ای انجام می شود. پرورش قارچ صدفی باتوجه به عدم نیاز به شرایط محیطی خاص و معمولا در محل سکونت خانوار صورت می گیرد.

فعالیت پرورش قارچ دکمه ای به دلیل حساسیت به شرایط محیطی، می بایست در محل هایی که درجه حرارت و رطوبت به صورت دقیق کنترل می شود، صورت گیرد. به همین دلیل پرورش این نوع قارچ نیاز به تأسیسات و تجهیزات پیشرفته دارد و به صورت صنعتی می بایست انجام پذیرد.

با اینکه سرانه مصرف قارچ خوراکی در کشور نسبت به دهه 60 افزایش چشمگیری دارد اما تا رسیدن به شاخص های جهانی فاصله داریم .اکنون سرانه مصرف قارچ خوراکی در ایران 1.3 کیلوگرم بوده که سرانه مصرف جهانی حدود 4 کیلوگرم اعلام شده است.  قارچ خوراکی دارای 3 نوع ویتامینB1 ، ویتامین C و ویتامین D است و می تواند جایگزین خوبی برای مصرف گوشت و دیگر مواد غذایی باشد. میزان مصرف آب برای پرورش قارچ نیز بسیار کم و به لحاظ اقتصادی و غذایی پر ارزش است.  میزان آب بری کشت این محصول به مراتب کمتر از محصولات کشاورزی دیگر است ضمن آنکه ارزش غذایی آن بیشتر از برخی محصولات و فرآورده ها مانند گندم ، سویا و گوشت می باشد.

طبق آمار، اشتغال مستقیم هشت هزار نفر در حوزه تولید و پرورش قارچ در کشور ثبت شده است و همچنین سه هزار نفر نیز به طور غیرمستقیم با این صنعت در ارتباط هستند. طبق برنامه ششم توسعه تا سال 1404 تولید قارچ باید به بیش از 200 هزار تن در سال برسد.  در این زمینه برنامه هایی در برخی ایستگاه های متروی تهران و نصب هولوگرام استاندارد روی بسته های قارچ خوراکی انجام شده است.

معرفی محصول

محصول تولیدی طرح قارچ دکمه ای می باشد. به قارچ های سفید که پایه آن در محور کلاهک قرار گرفته، قارچ دکمه ای اطلاق می شود. این نوع قارچ باید در محل هایی با درجه حرارت، رطوبت و محیط کشت کنترل شده، تولید شوند. در تقسیم بندی انجام شده از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت کد ISIC تخصیص یافته برای تولید قارچ خوراکی مطابق جدول زیر می باشد.

قارچ منبع عظیمی از پروتئین است که بخش اعظمی از پروتئین های مورد نیاز بدن انسان را تأمین می کند، این پدیده باعث افزایش مصرف قارچ شده است و مردم با آگاهی بیشتر از فواید آن به مصرف آن رو آورده اند.

 قارچ ها موجوداتی شگفت انگیزند، واژه ی شگفت انگیز برای قارچ ها عجیب نیست زیرا قارچ ها هیچ اندام فتوسنتزی ندارند، ساقه و برگ نیز ندارند؛ بنابراین گیاه نیستند و از طرفی از لحاظ ساختار نیز به جانوران شبیه نیستند و بسیار ساده تر از گیاهان و جانوران هستند؛ بنابراین قارچ ها را در دسته ای جداگانه طبقه بندی می کنند.

قارچ ها از طریق پدیده جذب غذای مورد نیاز خود را کسب می کنند ولی روش های دریافت مواد غذایی در قارچ های مختلف متفاوت است. اگر قارچ ها با زندگی روی مواد آلی مرده، غذای مورد نیاز خود را بدست بیاورند ساپروفیت نامیده می شوند. برخی از قارچ ها، روی موجودات زنده زندگی می کنند و مواد مورد نیاز خود را از آن ها بدست می آورند به این قارچ ها انگل می گویند ولی برخی از قارچ ها با گیاهان به صورت همزیست زندگی می کنند؛ به این قارچ ها مایکوریز می گویند که اکثراً با ریشه های گیاهان تلفیق می شوند، گیاه مواد غذایی مورد نیاز قارچ را تأمین می کند در مقابل قارچ هم جذب برخی از عناصر غذایی را برای گیاه تسهیل می کند.

قارچ ها از هیف ها تشکیل شده اند که ساختار هیف ها در انواع قارچ های مختلف، متفاوت است. نحوه ی تولید مثل در قارچ ها به دو صورت جنسی و غیرجنسی می باشد که در انواع قارچ ها، متفاوت است و برخی از قارچ ها هر دو نوع تولید مثل را دارند. ترکیب سلول های جنسی نر و ماده را تولید مثل جنسی گویند و تولیدمثل غیر جنسی از طریق اسپورهای غیر جنسی، قطعه قطعه شدن هیف ها و جوانه زدن هیف ها صورت می گیرد.

طبقه بندی علمی قارچ ها

در طبقه بندی علمی، سلسله قارچ ها به دو دسته قارچ های حقیقی و قارچ های کاذب تقسیم می شوند که این دو دسته خود به زیر دسته هایی تقسیم می شوند و در نهایت قارچ های خوراکی مربوط به رده ی بازیدیومایست ها تقسیم می شوند.

طبقه بندی غیرعلمی قارچ ها

 گاهی قارچ ها را به صورت غیرعلمی نیز می توان تقسیم بندی نمود که بنا بر سلیقه افراد، این نوع تقسیم بندی متفاوت می باشد، در این دسته بندی قارچ ها را به چهار دسته قارچ های صنعتی، قارچ های دارویی، قارچ های خوراکی و قارچ های سمی تقسیم می کنیم.

مطالعات فنی

جهت تولید قارچ در این طرح مجموعا 29 سالن 72 متری در نظر گرفته شده که 12 سالن آن در حال حاضر ساخته و تجهیز و در حال بهره برداری می باشد. با اجرای طرح قرار است که تعداد 17 سالن دیگر به این مجموعه اضافه گردد و با راه اندازی سالن های بسته بندی و سردخانه و سایر ساختمان های ضروری ظرفیت تولید تا حد قابل توجهی افزایش یابد. به دلیل نیاز به ساختمان های تکمیلی در حال حاضر شرکت تعاونی از کل ظرفیت تولید 12 سالن خود استفاده نمی نماید و نیاز است تا با خرید دستگاه ها و تجهیزات و استفاده از برخی مشاعات جهت تولید، ظرفیت تولید مورد نظر بدست آید. در ادامه بررسی های فنی انجام شده در خصوص طرح تولید قارچ ارائه می گردد.

سالن پرورش قارچ به چند بخش تقسیم می شود:

 ۱- ساختمان سالن که شامل ابعاد و ارفاع سالن و همچنین مصالح ساختمانی به کار رفته در آن می باشد.

۲- مواد و نحوه عایق کاری سقف و دیواره های سالن

۳- قفسه بندی و شکل راهروها و نحوه دسترسی به طبقه ها

۴- تجهیزات هوادهی، سرمایشی و گرمایشی و رطوبتی سالن

درباره هرکدام از موارد بالا باید مطالب مختلفی بیان کرد و نکات زیادی فراگرفت که به امید خدا در مطالب پیشرفته آینده به تفضیل به هرکدام خواهیم پرداخت.

متاسفانه ساخت یک سالن قارچ و یا تبدیل یک فضای موجود به سالن کشت قارچ به خصوص در شرایط فعلی هزینه به نسبت زیادی خواهد داشت به خصوص اگر برای آماده سازی سالن از پیمانکارهای مختلف استفاده شود و خود تولیدکننده با مسائل فنی آن آشنا نباشد. به همین دلیل خیلی وقتها سهل انگاری صورت می گیرد و بعضی موارد کم اهمیت شمرده می شوند که همین موارد باعث می شوند که در روند تولید هم هزینه بیشتری صرف شود و هم بازده کمتری به دست آید. از طرفی نیز رعایت دقیق تمام نکات هم هزینه زیاد و هم علم و آگاهی بیشتری را نیاز دارد و این امر برای افرادی مقدور نیست. اما ما سعی خواهیم کرد مواردی را که در سالن کشت قارچ لازم است به ترتیب اهمیت بیان کنیم تا تولیدکننده ای که قصد راه اندازی سالن با هزینه محدود را دارد بتواند بیشترین هزینه خود را صرف موارد مهمتر کند.

مراحل راه اندازی سالن صنعتی پرورش قارچ

آشنای با بذر قارچ دکمه ای و صدفی

بذر قارچ با بذر بقیه گیاهان متفاوت است و در واقع چیزی که به آن بذر قارچ گفته می شود دانه های گندم پخته شده هستند که هاگ ها و یا اسپورهای (ُُSpore) قارچ روی آنها کشت داده شده اند. قارچ وقتی به بلوغ می رسد پره های پشت کلاهکش باز می شود و از بین پره ها گردی در هوا پخش می شود که این گرد هما هاگ ها یا اسپورهایی هستند که با چشم عادی قابل دیدن نیستند. این اسپورها برای زنده ماندن احتیاج به تغذیه دارند به همین دلیل گندمها را می پزند که نرم شوند تا اسپور قارچ بتواند از آنها استفاده بکند. فایده دیگری هم که پختن گندم دارد این است که به اصطلاح گندم عقیم شده و دیگر جوانه نمی زند و به این صورت تمام مواد غذایی آن برای اسپورها باقی می ماند و صرف رشد جوانه گندم نمی شود.

تولید بذر قارچ کار بسیار حساسی است و در تولید قارچ نقش بسیار مهمی دارد به همین دلیل این کار باید در آزمایشگاههایی با استانداردهای مخصوص این کار که هم از لحاظ تجهیزاتی و هم از لحاظ بهداشتی است انجام شود زیرا در این مرحله اسپورها بسیار حساس بوده و در صورت مخلوط شدن آلودگی با آنها بذرهای ناخالصی تولید خواهد شد که این بذرهای آلوده باعث می شود که آلودگی ها به صورت گسترده در کمپوست رشد کرده و آن را مصرف کنند. کار تولید بذر اکثرا توسط خود تولید کنندگان کمپوست انجام می شود و با کمپوست به میزان لازم مخلوط می گردد. اضافه کردن کمتر یا بیشتر از حد لازم بذر با کمپوست نیز باعث مشکلاتی می شود که در مباحث بعدی به آن می پردازیم. در نهایت تولیدکننده قارچی که کمپوست را آماده می خرد نیاز چندانی به دانستن اطلاعات در مورد تولید بذر ندارد و در همین حد برای او کافی است.

برخی اصطلاحات رایج در پرورش قارچ

کمپوست : کود گیاهی ای که قارچ در آن رشد می کند.

بلوک : بسته بندی های ۶۰*۴۰ سانتیمتری کمپوست.

خاک یا پیت : خاک مخصوص کشتقارچ که در زمانی خاص روی کمپوست ریخته می شود و قارچ روی این خاک رشد می کند.

اسپور : اسپور گردی است که از پره های پشت قارچ بیرون می ریزد و به آن هاگ هم گفته می شود و با کشت آن روی گندم پخته شده، بذر قارچ تولید می کنن.

میسلیوم : تارهای سفیدی که از رشد اسپورهای قارچ درون کمپوست پدید می آید و با گره خوردن به هم قارچ تولید می کنند.

تخته کوبی : صاف و هموار کردن سطح بلوکهای کمپوست برای یکنواخت شدن ضخامت خاک در هنگام خاکدهی.

میسلیوم رانی یا پنجه دوانی : مرحله رشد میسلیوم درون کمپوست و خاک.

رافلینگ یا پنجه کشی : به هم زدن و شخم زدن خاک برای یکنواختی رشد میسلیوم در آن.

شوکدهی : مرحله ای با کاهش دما، افزایش رطوبت و کاهش غلظت CO2 به وسیله هوادهی، به منظور توقف رشد میسلیوم و شروع تولید قارچ.

فلش : روزهایی که انبوهی از قارچ قابل چیدن برروی بستر وجود دارند.

بازده : مجموع وزن کل قارچ برداشت شده در یک دوره تقسیم بر وزن کمپوست موجود در اول دوره.

احداث سالن پرورش قارچ دکمه ای و صدفی

تاسیس سالن پرورش قارچ دکمه ای به دو صورت سنتی و صنعتی در ایران قابل راه اندازی و بهره برداری می باشد که همانطور از اسم دوروش پیداست بدیهی است در روش سنتی سرمایه گذار با بهره گیری از وسایل و ابزارالات سنتی سعی در پرورش قارچ می نماید که از خوبی های این روش می توان ارزان تر بودن و کاهش سرمایه گذاری ثابت مثال زد و در انتها نیز متعاقبا از مضرات این روش بازدهی پایین تر بودن نسبت به روش صنعتی است به طوری که در روش صنعتی شما با سرمایگذاری بیشتر تا ۱۰% می توانید به بازدهی سالن خود افزایش دهید.البته هر دو روش سود دهی قابل توجیه را دارا هستند .

نقشه اتاق تاسیس سالن پرورش قارچ باید بصورت کاملا کارشناسی و مهندسی کشیده و تهیه شود. سالنهای پرورش قارچ بایستی از هر لحاظ مسئله عایق بندی در آنها رعایت شود تا اتلاف انرژی در آنها به حدقل برسد در پرورش صنعتی از سالنهای دوجداره استفاده میکنند یا دیوار هار با موادی پوشش میدهند که عایق دما باشند. اما به طور کلی پرورش قارچ رادر هر مکانی می توان انجام داد البته با شرایط خاص خودش. از سوله گرفته تا گلخانه ویا حتی منزل.

تجهیزات و ابزار لازم برای پرورش قارچ

قبل از شروع به پرورش قارچ بایستی ابزار و تجهیزات مورد نیاز آن را آماده کرده و یا چک کنید تا از کارکرد صحیح آنها اطمینان حاصل نمایید. تجهیزات مورد نیاز برای هر سالن پرورش قارچ دکمه ای عبارتند از:

ا- هواساز: به ازای هرسالن پرورش قارچ به یک عدد هواساز نیاز می باشد که باتوجه به ظزفیت سالن نوع و قدرت هوادهی آنها تعیین میشود. هواساز جزو اصلی ترین تجهیزات در پرورش قارچ محسوب میشود. به وسیله آن عمل تهویه و هوادهی سالن انجام میگیرد. بسیاری از هواسازها دارای قابلیت سرد کنندگی گرمادهی و همچنین رطوبت زنی سالن نیز می باشند.

البته به جای هواساز از کولر های آبی نیز میتوان برای سالن های متوسط و کوچک استفاده کرد بدین صورت که برای سالن های با ظرفیت زیر ۱۰تن یک کولر ۷۵۰۰ و ظرفیت ۱۰تا ۱۵تن دوعدد کولر ۷۵۰۰ مورد نیز است اما برای سالن های با ظرفیت ۱۵ تن کمپوست به بالا باید از هواسازهای پرقدرت استفاده نمود.

تجهیزات و ابزار لازم برای پرورش قارچ

قبل از شروع به پرورش قارچ بایستی ابزار و تجهیزات مورد نیاز آن را آماده کرده و یا چک کنید تا از کارکرد صحیح آنها اطمینان حاصل نمایید. تجهیزات مورد نیاز برای هر سالن پرورش قارچ دکمه ای عبارتند از:

ا- هواساز: به ازای هرسالن پرورش قارچ به یک عدد هواساز نیاز می باشد که باتوجه به ظزفیت سالن نوع و قدرت هوادهی آنها تعیین میشود. هواساز جزو اصلی ترین تجهیزات در پرورش قارچ محسوب میشود. به وسیله آن عمل تهویه و هوادهی سالن انجام میگیرد. بسیاری از هواسازها دارای قابلیت سرد کنندگی گرمادهی و همچنین رطوبت زنی سالن نیز می باشند.

البته به جای هواساز از کولر های آبی نیز میتوان برای سالن های متوسط و کوچک استفاده کرد بدین صورت که برای سالن های با ظرفیت زیر ۱۰تن یک کولر ۷۵۰۰ و ظرفیت ۱۰تا ۱۵تن دوعدد کولر ۷۵۰۰ مورد نیز است اما برای سالن های با ظرفیت ۱۵ تن کمپوست به بالا باید از هواسازهای پرقدرت استفاده نمود.

یک نوع هواساز

دستگاه تهویه مرکزی (هواساز) از بخشهای اصلی فیلتر ، فن ، کویل های گرمایی و سرمایی ، رطوبت زن و تجهیزات کنترلی تشکیل می شود . کویل های گرمایی معمولا با آب داغ ، بخار و برق عمل می کنند . کویلهای سرمایی با آب مبرد و یا مستقیما با یک ماده مبرد کار می کنند . در حالت دوم کویل دستگاه هواساز اواپراتور یک سیستم تبرید می باشد .  دستگاه هواساز معمولا با دو کانال ؛ رفت و برگشت هوا به داخل سالن و به وسیله یک کانال به هوای تازه خارج ارتباط دارد. سرعت عبور هوا از کویل حدد ۵۰۰ فوت بر دقیقه است . فرآیند رطوبت زنی به وسیله پاشش آب از افشانک ها (ایرواشر) یا شبکه بخار انجام میگیرد.
دستگاههای هواساز که از ورق گالوانیزه ساخته می شوند ، با توجه به شرایط مکانی و موقعیت نصب ممکن است قائم و یا افقی ساخته شوند . دستگاه هواساز به صورت یک منطقه ای و یا چند منطقه ای طراحی و ساخته می شوند . در نوع یک منطقه ای تمام بخش های یک سالن که تحت پوشش آن است با شرایط یکنواخت دما و رطوبت هوادهی می شود و در نوع چند منطقه ای به کمک دمپرهای مخصوص امکان هوادهی با دما و رطوبت های مختلف به سالنهای متفاوت که در مراحل متفاوتی از تولید قرار دارند وجود دارد.

۲-دستگاه مه ساز یا رطوبت ساز: رطوبت دهی سالن های قارچ برحسب نوع واندازه شان به طرق مختلفی انجام میگیرد که  انواع روشهای ساختن رطوبت در سالن در بخش نکات کاربردی در این سایت آمده است اما به طور کلی بهترین و موثرترین راه استفاده از دستگاه رطوبت ساز پروانه ای می باشد (تصویر در ادامه مطلب). نحوه کار کرد آن به این صورت است که آب توسط یک پمپ به مرکز پروانه آن ریخته میشود این پروانه که با سرعت بالا میچرخد آب را به صورت پودر در آورده و در هوا پخش میکند رطوبت ساخته شده توسط این دستگاه از کیفیت بالایی برخوردار است که بعد از گذشت ۱۰دقیقه مه تولیدی آن همه جای سالن را میگیرد.از دیگر قابلیت های این دستگاه امکان هوادهی آن است، بدین صورت که اگر در خارج سالن کشت قرار بگیرد میتواند همزمان رطوبت و هوای تازه را به سالن وارد نماید و عمل تهویه را نیز انجام دهد. نکات مهمی در استفاده از این دستگاه وجود دارد که در بخش نکات کلیدی در پرورش قارچ به طور کامل توضیح داده شده است.

از دیگر وسایل تولید رطوبت میتوان به مه سازهای الکترونیکی (اولتراسونیک), رطوبت ساز دیسکی ورطوبت ساز نازلی اشاره کرد. مه سازهای الکترونیکی از نظز مقدار مه تولیدی در سطح پایینی قرار دارند اما کیفیت مه تولیدی آنها بسیار بالاست. لذا فقط برای سالن های کوچک مناسب می باشند. قیمت این نوع مه ساز ها نیز  بیشتر از انواع دیگر میباشند.

۳-دیگ بخار: برای مرطوب سازی و گرمادهی تواما در سالن های پرورش وپاستوریزاسیون کمپوست و خاک پوششی قارچ از دیگ بخار استفاده میشود. این دیگ ها در ابعاد و انواع مختلفی ساخته میشوند سوخت مصرفی آنها نیز برحسب نیاز میتواند گاز یا گازوئیل باشد.

کلیه ابزار تجهیزات و وسایل موردنیاز برای تولید و  پرورش قارچ :

نوعی دیگر از هواساز که فقط قابلیت هوادهی را دارا می باشد.

مه ساز یا رطوبت ساز پروانه ای

رطوبت ساز الکترونیکی

دیگ بخار

هیتر

پمپ آب

برای آبیاری و سمپاشی در سالن پرورش قارچ  از یک پمپ آب که به یک مخزن ترجیحا ۲۰۰لیتر متصل میشود استفاده میباشد. خروجی این پمپ نیز بوسبله شیلنگ به آبپاش مخصوص آبیاری وصل میشود.

دماسنج میله ای: از این دماسنج برای اندازه گیری دمای مرکز کمپوست استفاده میشود که باید آن را به درون کمپوست فرو کنیم این دماسنج ها در دونوع معمولی و دیجیتالی وجود دارند.

دماسنج میله ای دیجیتالی

دماسنج حداقل-حداکثر: از این دماسنج برای پی بردن به حداقل و حداکثر دمای سالن در مدتی که در سالن حضور نداشتید استفاده میشود. این دماسنج علاوه بر نمایش لحظه ای دمای سالن کمترین و بیشترین دمایی که در سالن حاکم بوده است را در خود ثبت میکند که با فشردن دکمه وسط آن مجددا میتوانید آن را صفر نمایید.

در سالنهای پرورش قارچ برای چیدن قارچهای طبقه های بالایی نیاز به نردبام یا چهارپایه های چرخدار مخصوص می باشد. در سالنهای پیشزفته برای دستیابی به طبقه های بالای قفسه ها از بالابر های مخصوص استفاده میشود که به صورت اتوماتیک و دستی کار میکنند:

همچنین در هر سالن پرورش قارچ به ترازو, سبد های مخصوص برداشت قارچ, چاقوهای تیز, ابزار و وسایل ضد عفونی و سموم, فرغون, چراغ سیار, وسایل بسته بندی قارچ و … نیاز می باشد. بهتر است در یک مجموعه پرورش قارچ امکاناتی همچون تانکرهای ذخیره آب و موتور برق برای مواقع اضطراری در نظر گرفته شود. امروزه کارخانجات پرورش قارچ با فناوری روز دنیا ساخته میشوند میزان محصول و راندمان کاری درآنها نیز به مراتب بیشتر از سالنهای سنتی و نیمه صنعتی می باشد همچنین احتمال بروز آلودگی کمتر و کنترل راحت تری دارند.

در شیوه صنعتی پرورش قارچ امکان کنترل دما و رطوبت به صورت خودکار وجود دارد عمل تهویه برحسب نیاز به هوای تازه یا سیرکوله به صورت اتوماتیک انجام میشود روشن و خاموش شدن دستگاهها به صورت اتوماتیک و زمان بندی شده انجام میگیرد و حتی امکان کنترل آنها از راه دور نیز وجود دارد.

هوشمند سازی سالن پرورش قارچ

در زیر نحوه هوشمند سازی یک سالن پرورش قارچ را به اختصار توضیح میدهم:

کنترل دما و رطوبت : برای کنترل اتوماتیک دما ورطوبت نیاز به یک میکروکنترولر دارید. این میکروکنترلر توسط یک سنسور ذما وسنسور مخصوص رطوبت هوای داخل سالن را گرفته و با توجه به مقدار تنظیمی توسط شما آنرا پردازش میکند. سپس قطعه میکرو توسط رله با فرمان دادن به دستگاههای گرمایشی و سرمایشی دمای هوا را تنظیم و با روشن و خاموش کردن مه ساز یا ایرواشر رطوبت دلخواه شما را تامین میکند. درشکل زیر نمونه ای از این وسیله نشان داده شده است که قابلیت نمایش مقدار دما و رطوبت را نیز داراست.

کنترل هوادهی: در سالن های پرورش قارچ کنترل دستگاه تهویه به دوصورت انجام میشود:

۱- کنترل با تایمر: در این روش باتوجه به نیاز سالن به هوای تازه تایمر را زمان بندی میکنیم تا باروشن و خاموش کردن هواساز یاکولر عمل تهیه  به طور یکنواخت انجام گیرد.

۲-کنترل توسط سنسور دی اکسید کربن: سنسورهای دی اکسید کربن با توجه به مقدار گازکربنیک موجود در سالن پرورش قارچ که برحسبppm اندازه گیری میشود با فرمان دادن به دستگاه کنترل هواساز مقدار هوای تازه ورودی به سالن را تامین میکنند. چنانچه میزان دی اکسید کربن سالن در حد مطلوب باشد اما همچنان به هوادهی جهت کنترل دما و گردش هوا نیاز باشد نیز این سنسور ها با فرمان دادن به درییچه سیرکوله هواساز و بازوبست آن توسط دمپرهای مخصوص و ببستن دمپر خروجی هوای سالن مانع از اتلاف انرژی در سالن پرورش قارچ میشوند. سنسور دی اکسید کربن که قابلیت نمایش دما را نیز دارد.

کنترل از راه دور سالن پرورش قارچ :

یکی از شیوه های جدید کنترل سالن قارچ کنترل از راه دور آن می باشد. در این روش شما توسط موبایل خود و ارسال sms میتوانید از مقادیر دما و رطوبت سالن مطلع شده و دستگاههای برودتی و حرارتی و رطوبت ساز را روشن و خاموش نمایید.

در این شیوه جدید شما نیاز به نصب یک دستتگاه smsگیر و sms فرست درسالن خود دارید. با ارسال یک پیامک on یا off از هرکجا که باشید به این دستگاه که به تاسیسات سالن فرمان میدهد میتوانید دستگاه مورد نظر را خاموش و روشن نمایید. نمونه ای از این دستگاه را در شکل زیر مشاهده می نمایید.

آشنایی با مراحل پرورش قارچ

در مطالب بخش کشت به هرکدام از مراحل کشت به طور مجزا خواهیم پرداخت ولی اکنون توضیح مختصری در مورد مواردی که شاید کمی نامفهوم باشند ارائه میکنیم. مرحله ۴ : میسلیوم به تارهای نازک سفیدی گفته می شود که از بذر قارچ رشد میکند ودر تمامی کمپوست حرکت کرده و آن را بعد از مدتی یکدست سفید می کند. مرحله ۵ : تخته کولی یا تخت کوبی که در آن کیسه های روی کمپوست ها را می بریم و سطح روی بلوکهای کمپوست را می کنیم و با یک تخته یا ماله بنایی دوباره آنها را صاف می کنیم. چون سطح کممپوست در جا به جایی ها ناهموار می شود باید این کار را انجام داد تا برای مرحله خاکدهی سطحی هموار داشته باشیم. مرحله ۶ : بعد از اینکه کمپوست کامل با میسلیوم سفید شد روی آن را با لایه ای از خاک مخصوص به نام پیت به ضخامت ۴ سانتیمتر می پوشانیم که قارچ درون این لایه خاک رشد می کند. مرحله ۸ : رافلینگ در واقع همان عمل پنجه کشی یا شخم زدن خاک است به صورتی که میسلیوم هایی که در خاک رشد کرده اند به هم بخورند تا در آینده قارچها یکنواخت برروی بستر رشد کنند. مرحله ۹ و ۱۰ و ۱۱ : شوکدهی به مراحلی گفته می شود که باعث می شوند رشد میسلیوم متوقف شود و میسلیوم ها یکپارچه شده و شروع به تولید اندام باردهی که همان قارچ دکمه ای است، کنند. مرحله ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ : رویش و چیدن قارچ بعد از شوکدهی هر روزه و یکنواخت نیست بلکه در روزهایی قارچ قابل برداشت بسیار زیاد، در روزهایی کم ور در روزهایی هم اصلا قارچی برای چیدن موجود نیست. به روزهایی که قارچ قابل برداشت زیادی وجود دارد فلش می گویند.

ضدعفونی سالن پرورش قارچ

اولین مرحله از مراحل کشت قارچ که در ابتدای هر دوره باید انجام داد ضدعفونی سالن کشت می باشد. ضدعفونی سالن برای کاهش میزان آلودگی های موجود در سالن که طی دوره قبل به وجود آمده اند، انجام می شود که این آلودگی ها شامل باکتری ها، قارچ ها و تخم حشرات می باشد. این سه نوع آلودگی هرکدام سموم مربوط به خود را دارند که در ضدعفونی سالن باید از هرکدام به میزان لازم استفاده کرد مثلا برای باکتری ها از فرمالین، قارچها از کاربندازیم و حشرات از دیازینون استفاده می شود. البته تنوع سموم برای هردسته بسیار زیاد است و می توان متناسب با شرایط سالن و مقدار هزینه در نظر گرفته شده برای ضدعفونی هریک را تغییر داد.

یک روش دیگر هم برای ضدعفونی سالن وجود دارد که استفاده از بخار آب است به شکلی که بخار آب در سالن به مدت ۲۴ ساعت تزریق می شود و دمای سالن را حداقل به مدت ۸ ساعت تا ۷۰ درجه نگه می دارد. این روش نسبت به سموم مزایا و معایبی دارد که در زیر به آنها می پردازیم.

مزایای استفاده از بخار آب :

۱- ضدعفونی بهتر سالن به خصوص در مورد قارچها

۲- عدم استفاده از مواد مضر برای انسان و محیط زیست

معایب استفاده از بخار آب :

۱- هزینه بالای تهیه دیگ بخار و لوله کشی بخار به سالنها

چون در روش کشتی که ما ارائه خواهیم کرد از دیگ بخار استفاده نخواهد شد، ما برای ضدعفونی از روش سموم استفاده می کنیم. البته راه دیگری نیز برای ضدعفونی وجود دارد که استفاده از ازن و آب ازن دار است که هنوز میزان کارایی این روش به قطعیت برای ما اثبات نشده و هنوز در حال بررسی آن هستیم. از دوستانی که در این زمینه اطلاعاتی دارند نیز خواهش داریم مارا در این زمینه ما را یاری کنند.

میزان مواد مصرفی برای ضدعفونی سالن بستگی به نوع مواد و اندازه سالن دارد ولی ما مقدار مواد را برای یک سالن ۱۰۰ متری و با مواد پیشنهادی خودمان در زیر می آوریم.

فرمالین

کاربندازیم

دیازینون

بعد از اینکه این مواد را در سالن اسپری کردیم در های سالن را به مدت ۲۴ ساعت می بندیم و ترجیحا دمای سالن را به ۳۰ درجه می رسانیم تا فرمالین به خوبی به گاز فرمالوئید تبدیل شود که خاصیت ضدعفونی کننده بیشتری دارد. بعد از ۲۴ ساعت تهویه سالن را روشن می کنیم و به مدت ۱ تا ۲ روز تهویه را روشن نگه می داریم تا گازهای سمی کاملا از سالن خارج شوند.

دقت داشته باشید که در مواجهه با مواد سمی مراقبتهای لازم را انجام دهید چونکه اگر شما به کار کشت قارچ مشغول باشید، به ازای هر سالنی که دارید سالانه حدود ۶ بار با این مواد مواجه خواهید بود و مثلا اگر ۳ سالن دارید سالانه ۱۸ بار و هر بار به مدت ۲ تا ۳ روز در معرض این مواد قرار می گیرید و اگر در برخورد با آنها بی دقتی کنید بعد از ۲ تا ۳ سال می تواند باعث مریضیهای قلبی و تنفسی برای شما شود.

ورود کمپوست به سالن پرورش قارچ

بعد از اینکه تاثیرات مواد ضدعفونی دیگر در سالن حس نشود، سالن آماده ورود کمپوست خواهد بود.

برای ورود کمپوست دمای سالن را باید برروی ۲۵ درجه تنظیم کرد که البته این دما بسته به شرایط مختلف می تواند در ابتدا تغییر کند. مثلا اگر در تابستان کمپوستی که به سالن می رسد دمای بالایی داشته باشد حدود ۳۰ درجه یا بالاتر، دمای سالن را باید کمتر از ۲۵ درجه در حدود ۲۰ درجه تنظیم کنیم تا دمای کمپوست هرچه سریعتر به حدود ۲۵ تا ۲۷ درجه برسد و سپس دمای سالن را برروی ۲۵ درجه قرار دهیم و اگر در زمستان کمپوست ورودی به سالن دمای پایینی داشت، باید دمای سالن را بالاتر از ۲۵ درجه تنظیم کرد تا دمای درون کمپوست زودتر به حد مطلوب خود که ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتیگراد است برسد.

توجه داشته باشید که دمای بالای ۳۰ درجه برای بذر قارچ و میسلیوم بسیار خطرناک است و باعث مرگ آنها می شود اما دمای پایین تا صفر درجه خطر خاصی برای کمپوستها ندارد و فقط باعث کندی رشد آنها می شود که با رسیدن دما به ۲۵ درجه سرعت رشد نیز دوباره به حالت عادی خود باز می گردد. در فصل سرما فقط باید از یخ زدگی کمپوست در طول حمل به سالن جلوگیری کرد.

دماهای ذکر شده اکثرا دمای وسط بلوکهای کمپوست است که الزاما با دمای سالن یکی نیست و معمولا قبل از شوکدهی ۴ تا ۷ درجه از دمای سالن بالاتر است و این اختلاف دما بعد از شوکدهی به تقریبا ۲ درجه می رسد.

در ۱۲ روز اول که در واقع روزهای قبل از خاکدهی است به علت بسته بودن بلوکها رطوبت کمی از درون کمپوست خارج می شود و به همین دلیل نیازی به تامین رطوبت در سالن نیست و همچنین چون در روزهای قبل از محصول دهی وجود بیشتر از حد معمول CO2 برای رشد میسلیوم بسیار مفید است احتیاجی به هوادهی در سالن وجود ندارد و همانطور که گفته شد فقط باید دمای درون بلوکهای کمپوست به شکلی که گفته شد کنترل شود.

زیر بلوکهای کمپوست نباید هیچ سوراخی وجود داشته باشد اما روی هر کدام باید حدود ۳۰ سوراخ به قطر ۱ سانتیمتر وجود داشته باشد تا هم از تجمع آب زیر کیسه جلوگیری کند و هم کمپوست بتواند بصورت محدود از آن سوراخها تنفس کند. در صورت عدم وجود این سوراخها یا تعداد کم آنها باید سوراخهایی به تعداد لازم روی بلوکها ایجاد کرد ولی زیر کمپوست نباید سوراخی ایجاد شود.

با ورود کمپوست به سالن دوره پرورش قارچ آغاز میشود طول این دوره در بین تولید کنندگان مختلف متفاوت است و از ۵۰ تا ۷۰ روز به طول می انجامد. قبل از ورود کمپوست به سالن باید اقداماتی انجام دهید از جمله شستشو ضدعفونی سالن که در سایت نحوه کامل آن توضیح داده شده است همچنین تمام تجهیزات لازم را از قبل باید آماده کنید تا در هنگام ورود کمپوستها مشکلی نداشته باشید.

نکته مهم: دمای سالن را از قبل به ۲۶ درجه برسانید تا از همان لحظه قرار دادن کمپوستها فعالیتشان آغاز شود.

کاشت قارچ بر اساس شکل کمپوست به انواع کشت بستری, بلوکی و گلدونی تقسیم میشود.

دقت کنید اگر کمپوست را خریداری کردید باید بعد از رسیدن کمپوست آن را مستقیما از داخل کامیون به سالن انتقال داده وروی قفسه ها قرار دهید در سالنهای مجهز برای قرار گیری کمپوست در سالن پرورش از نوار نقاله استفاده میشود این ریلها کمپوست را مستقیما از تونل پاستوریزه خارج و بعد از بذر زنی به سالن انتقال میدهند.

یک روز بعد از قرار دادن کمپوستها اقدام به تخته کوبی آنها نمایید به این صورت که پلاستیک روی سطح کمپوست را بریده و جدا نمایید سپس کمپوستها را هم سطح کنید و از قسمتهای برآمده بردارید و قسمتهای فرورفته را پرکنید تا سطح هموار به دست بیاید همچنین میتوانید از چند کمپوست اضافی برای پرکردن قسمتهای خالی استفاده کنید بعد از آن باید با وسیله ای مانند یک تخته ماله چوبی کمپوستهارا کاملا بکوبید و فشرده کنید هر چقدر کمپوستها فشرده تر باشند ریشه دوانی سریعتر صورت میگیرد سپس روی کمپوست را با نایلون یا پلاستیک سفره بپوشانید.

تخته کوبی در تولید و  پرورش قارچ

بلوکهای کمپوست در جا به جایی ها سطح ناهمواری پیدا می کنند که این سطح ناهموار بعدا در خاکدهی ما را دچار مشکل خواهد کرد. به عملی که طی آن سطح بلوکها را صاف می کنند تخته کوبی گفته می شود. برای عمل تخته کوبی کامل، باید کیسه های روی کمپوستها را به شکل خاصی برید تا بتوان سطح بلوکها را کاملا صاف و هموار کرد تا آماده خاکدهی شوند اما این کار را در روزهای اولیه انجام نمی دهیم بلکه در روز ۶ یا ۷ انجام می دهیم.

علت اینکه کمپوست محیط مغذی خوبی برای رشد گونه های موجودات مثل قارچهای پارازیت و حشرات است و در ابتدای کار میسلیوم هنوز در کمپوست به میزان کافی رشد نکرده است، خطر آلودگی کمپوست بالا می رود در صورتی که اگر تخته کوبی هنگامی انجام شود که میسلیوم تا حدودی در کمپوست رشد کرده باشد به علت رقابتی بودن محیط کمپوست و غالب بودن میسلیوم قارچ احتمال آلودگی بسیار کمتر است.

روش تخته کوبی در تولید و  پرورش قارچ :

۱- کیسه های روی بلوکها را به شکل زیر می بریم. فرض می کنیم عرض قفسه ها ۱۶۰ سانتیمتر است پس دقت کنید که کیسه های لبه های بلوکها را هم از دو طرف و هم از سر و ته حداقل ۱۰ سانتیمتر باقی بگذارید تا این کیسه ها از خشک شدن کناره های کمپوست ها جلوگیری کنند ولی کیسه های سطح کمپوستهای وسطی را کاملا ببرید. رنگ سبز نشان دهنده وجود کیسه است.

۲- بعد از رشد میسلیوم در کمپوست ، بافت کمپوست محکمتر از قبل می شود و برای تخته کوبی لازم است که حدود ۴ سانتیمتر از سطح کمپوست را از رویش بکنیم، کمی از هم جدایشان کنیم و دوباره روی کمپوست بریزیم و با یک ماله پلاستیکی بنایی روی آن بکوبیم تا تمامی سطح کمپوست یکنواخت و هم سطح شود. البته میزان کندن سطح کمپوست می تواند متفاوت باشد و در بعضی قسمتهایی که ناهمواری زیاد است بیشتر از مقدار گفته شده نیاز به کندن باشد.

۳- بعد از تخته کوبی سفره های یک بار مصرف را برروی تمام بستر می اندازیم تا روزی که زمان خاکدهی فرا رسد، این سفره ها را می اندازیم تا هم از خشک شدن کمپوست جلوگیری کند و هم میزان CO2 موجود در کمپوست را که برای رشد میسلیوم لازم است حفظ نماید. سپس سفره ها را تقریبا به همان اندازه ای که روی کیسه کمپوست ها سوراخ وجود داشت، سوراخ می کنیم.

پنجه دوانی یا میسلیوم رانی (۱۲ روز اول) در تولید و  پرورش قارچ

به حدود ۲۴ روز اول دوره پرورش، مرحله پنجه دوانی یا میسلیوم رانی گفته می شود که ۱۲ روز اول آن قبل از خاکدهی و ۱۲ روز دوم آن بعد از خاکدهی است. در این مرحله میسلیوم های قارچ از بذر شروع به رشد می کنند و در تمامی کمپوست و سپس در خاک پراکنده می شوند.

در این مطلب به ۱۲ روز اول که تا قبل از خاکدهی می باشد می پردازیم.

از ورود کمپوست به سالن رشد میسلیوم ها آغاز می شود به طوری که در روز سوم در اطراف بذرها به شکل کرکهای سفید متمایل به خاکستری رنگی دیده می شوند.

این روند در تمامی کمپوست ادامه پیدا کرده به شکلی در صورت کنترل دمای مناسب در روز ۱۲ حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد کمپوست را میسلیوم فرا می گیرد. در این دوره به علت تکمیل فرایند تخمیر و تجزیه کمپوست و رشد شدید میسلیوم، کمپوست ها گرمای زیادی تولید می کنند و اختلاف دمایشان با دمای سالن ممکن است حتی تا ۱۲ درجه هم برسد.

رشد میسلیوم چند تغییر در ساختار کمپوست می دهد :

تغییر اول : بافت کمپوست را سفت می کند و به هم می چسباند.

تغییر دوم : رنگ کمپوست را از سیاه یه رنگ قهوه این سوخته یا طلایی تبدیل می کند.

 گاهی اوقات به دلیل وجود رطوبت زیاد و قطره های آب زیر کیسه های بلوکها رنگ سفید  میسلیوم دیده نمی شود اما از دو تغییر بالا می توان به وجود میسلیوم پی برد. بعد از تکمیل دوره رشد میسلیوم در کمپوست کار خاکدهی باید انجام شود تا رشد میسلیوم در خاک آغاز شود.

خاکدهی در پرورش قارچ

بعد از تخته کوبی حدود ۵ روز باید به کمپوست مهلت داد تا دوباره میسلیوم های سطح خود را بازسازی کند و هنگامی که ۸۰ درصد کمپوست را میسلیوم فرا گرفت، کمپوست آماده خاکدهی است.

خاک دهی

بعد از رشد کامل میسلیوم در کمپوست، باید روی آن را با لایه ای به ضخامت ۳ تا ۴ سانتیمتر از نوعی خاک مخصوص پوشاند. این کار برای این انجام می شود که قارچی که در روزهای بعد رشد خواهد کرداحتیاج به بستری دارد که بتواند ریشه ی خود را در آن قرار دهد و از آن آب جذب کند که این شرایط را کمپوست نمی تواند برای آن فراهم کند و در صورتی که خاکدهی انجام نشود، قارچ ها به تعداد بسیار کمی بر روی کمپوست رشد خواهند کرد. خاکی که در پرورش قارچ استفاده می شود، خاک مخصوصی است به نام پیت که از مناطق جنگلی مانند شمال ایران بدست می آید.این خاک چندین خاصیت دارد که آن را برای پرورش قارچ مناسب می کند.

ویژگی های مناسب خاک پیت در تولید و  پرورش قارچ :

بر اثر آبیاری و فشرده شدن به هم نمی چسبد و در میان آن فواصلی باقی می ماند که این خاصیت برای رشد میسلیوم از بین خاک، الزامی است. همچنین این ویژگی باعث می شود هوای درون کمپوست بتواند از بین خاک بالا رود و از این طریق بتواند به میزان تنفسی که نیاز دارد دست پیدا کند.

۲- وزن کم خاک باعث می شود که کمپوستی که در زیر آن قرار دارد بر اثر وزن زیاد صدمه نبیند. وزن مخصوص (چگالی) این خاک تقریبا ۵۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب است.

۳-  توانایی بالای جذب آب را دارد که این ویژگی نیز برای رشد قارچ بسیار مناسب است زیرا هر قارچ تا رشد نهایی حدود ۲ برار وزن خود آب بخار می کند و اگر خاک زود خشک شود، قارچ ها به سرعت بی کیفیت خواهند شد. برای اصلاح خواص شیمیایی و بهبود خواص فیزیکی این خاک، به آن مقداری شن و آهک اضافه می کنند که به صورت دانه های سفیدی در خاک قابل مشاهده است.

در خاک دهی باید روی تمام بستر ۴ سانتیمتر خاک ریخت. خاکدهی را به دو روش خشک و خیس انجام می دهند که در روش خشک ابتدا خاکدهی را انجام داده و سپس به خاک آب می دهند و در روش خیس ابتدا خاک را به میزان معینی خیس می کنند و سپس بر روی بستر می ریزند. در جاهایی گفته شده است که خاکدهی خیس مزایای بیشتری نسبت به خاکدهی خشک دارد اما به تجربه ثابت شده است که خاکدهی خشک به چندین دلیل بهتر است که در ادامه به آنها می پردازیم.

مزایای خاکدهی خشک به خاکدهی خیس:

۱- هنگامی که در ابتدا خاک را خیس می کنیم، خاک سنگینتر می شود و جابه جایی آن سخت تر می شود.

۲- هنگامی که می خواهیم خاک خیس را بر روی بستر پخش کنیم، خاک به علت خیس بودن فشرده شده و منافظی که باید در آن وجود داشته باشد پر می شوند و از بین می روند.

۳- خاک پس از آب دهی تا حدی به هم می چسبد و به سختی می توان آن را بر روی بستر به صورت یکنواخت پخش کرد.
ما خاکدهی خشک را توصیه می کنیم. هرچند این مزایا را خود تولید کننده به راحتی با اندکی آزمایش و تجربه می تواند بدست آورد.
خاکی که برای پرورش قارچ تهیه می شود، معمولا در کیسه های ۵۰ لیتری ریخته می شود. برای خاکدهی یک سمت این کیسه ها را پاره کنید و بر روی بستر بریزید و سپس با دست آن را روی بستر پهن کنیدبه شکلی که در تمام نقاط ضخامت خاک ۴ سانتیمتر باشد. این ضخامت خیلی حساس نیست و گاهی در قسمت های خاک کمتر و یا بیشتر از این مقدار خواهد بود که در صورتی که این قسمت ها زیاد نباشند مشکلی ایجاد نخواهند کرد. در خاک ممکن است تکه های چوب پوسیده ی جنگل و یا حتی زباله هایی وجود داشته باشد که در هنگام پخش خاک روی بستر تا حد امکان آنها را جمع آوری کنید.

آبیاری در پرورش قارچ

آبیاری جز تخصصی ترین و حساس ترین کارها در پرورش قارچ است که نیاز به تجربه و دقت زیادی دارد. ابزاری که برای آبیاری استفاده می شود نقش مهمی در کیفیت آبیاری دارد. در واقع این ابزار باید به شکلی باشد که کمترین فشار را توسط آب بر روی خاک وارد کند و هم تا حد امکان آب را یکنواخت بر روی بستر پخش کند.

به علت اینکه خاک با بخار آب پاستوریزه می شود از ابتدا دارای مقداری رطوبت است. ولی این رطوبت کافی نیست و بعد از پخش خاک بر روی بستر، خاک باید آبیاری شود.بر روی هر متر مربع از بستر حدود ۴۰ لیتر خاک وجود دارد که برای اشباع رطوبت این مقدار خاک حدود ۱۰ لیتر آب لازم است اما این مقدار آب را در یک نوبت نباید به خاک داد. زیرا هم خاک نمی تواند به سرعت این مقدار آب را جذب کند و آب به کمپوست می رسد و هم این مقدار آب باعث خفگی میسلیوم و توقف چند روزه ی رشد آن می شود. بهترین کار آبیاری خاک در چند مرحله است که مراحل و مقدار آبیاری در هر مرحله را نمی توان دقیق تعیین کرد و باید طبق تجربه و بررسی شرایط تصمیم گیری شود ولی حدودا بعد ار خاکدهی، به هر متر مربع از بستر خاک ۴ لیتر آب بدهید ولی در روزهای بعد باید رطوبت خاک کنترل شود و در صورت نیاز دوباره آبیاری شود. بازهم تاکید می شود که در دوره های اولتان آبیاری را بسیار با دقت انجام دهید و حتی اگر حس می کنید ۴ لیتر هم زیاد است کمتر آب بدهید و هرروز رطوبت خاکتان را کنترل کنید. اگر چند بار آبیاری بیشتر ولی با مقادیر کمتر داشته باشید بهتر است از اینکه زیادی آب دهید و باعث خرابی کمپوست شوید.

رطوبت خاک در تولید و  پرورش قارچ باید به شکلی باشد که نه خاک خشک باشد و هنگامی که قسمتی از آن را در دست فشار می دهید، خرد شود و به صورت پودر درآید و نه آنقدر آب داشته باشد که اشباع شود و آب منافذ خاک را پر کند و خاک براق به نظر بیاید. البته تا چند دقیقه بعد از آبیاری منافذ خاک ممکن است پر شود و خاک براق به نظر بیاید اما پس از مدتی آب جذب خاک می شود و منافذ خاک دوباره باز می شوند و دیگر خاک براق به نظر نمی آید.

پس از آبیاری خاک، روزنامه های قبلی را روی بستر پهن کرده و مرطوب کنید و رطوبت سالن را هم ۹۰% تنظیم نمایید. سعی کنید روزنامه ها همیشه مرطوب باشند . در صورت خشک شدن مقداری آب بر رویشان اسپری کنید.

رطوبت خاک را هم هر روز باید کنترل کرد و در صورت خشک شدن خاک باید روزنامه ها را جمع کرد و خاک را آبیاری کرد و دوباره روزنامه ها را پهن کردرطوبت خاک و روزنامه ها را به همین شکل باید تا قبل از شوک دهی که حدود روز ۲۴ می باشد حفظ کرد.

وجود روزنامه دو فایده دارد. اول اینکه رطوبت خاک را حفظ می کند و دوم باعث جمع شدن CO2 تولید شده درون کمپوست می شود و باعث می شود غلظت CO2 درون خاک و کمپوست بالا بماند که این مقدار غلظت برای رشد میسلیوم بسیار مناسب است. در زیر عکسی می بینید که تفاوت رشد میسلیوم در جایی که روزنام داشته و در جایی که روزنامه نداشته را نشان می دهد. قسمتی که سیاهتر است و میسلیوم کمتری دارد روزنامه نداشته است.

برداشت قارچ

برداشت قارچ در سه مرحله انجام میگیرد که به هر مرحله یک فلش میگویند هر فلش بین ۴ تا ۶ روز طول میکشد که در این مدت هر روز برداشت قارچ خواهیم داشت بعد از آن دوروز طول میکشد تا قارچهای فلش بعدی ظاهر شوند.( اوج برداشت هرفلش در روز دوم و سوم شروع فلش میباشد) پس در کل برداشت محصول درحدود ۲۱تا ۲۵ روز به طول می انجامد بعضی از تولید کنندگان یک فلش دیگر هم کمپوست را در سالن نگه میدارن که به صرفه نبوده و با عث بروز آلودگی ها میشود بعضی دیگر هم حتی بعد از پایان فلش دو سالن را تخلیه میکنند. اما بهترین و شایعترین روش برداشت محصول در سه فلش می باشد.

– برای کنترل آفات بیماری ها ی قارچ سم پاشی فضای سالن بعد از چیـن اول و قبل از ظهور سرسنجاقی های قارچ  چین دوم(به اضطلاح بعد از فلش اول که ۷روز طول میکشد) باید انجام شود و از سموم با دوره ماندگاری کم باید استفاده کرد. در ضمن حدالامکان سم پاشی روی بستر کشت قارچ  و میوه ها ی قارچ نباید انجام شود.

نکته: چنانچه آلودگی در سطح بستر مشاهده نکردید(مثل کپک سبز زیتونی) نیازی به سمپاشی نیست.چنانچه از کمپوست استاندارد و خاک پوششی پاستوریزه استفاده نمایید و شرایط بهداشتی را در سالن رعایت کنید هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد.

نکته مهم: قارچ ها برخلاف دیگر گیاهان اکسیژن مصرف میکنند و دی اکسید کربن پس میدهند در زمانی که سطح بستر پوشیده از قارچ است نیاز شدیدی به اکسیژن دارند لذا باید تهویه هوای سالن با هوای تازه بدون وقفه انجام شود در غیر اینصورت ساقه های قارچ بلند شده و کلاهک آن باز میشود هرچه تهویه بیشتر انجام شود رطوبت سالن کاهش می یابد که بایستی جبران شود.

هرچه رطوبت بالاتر باشد قارچهایسفیدتر، سنگین تر و با کیفیت تری خواهید داشت. رطوبت پایین در سالن پرورش باعث میشود سطح قارچ ترک برداشته و قارچ بسیار سبک میشود. اگر رطوبت بستر کشت قارچ سالن کمتر از حد مجاز باشد علاوه بر خطر خشکی بستر، اغلب ریسه های قارچ غیربارور شده و میوه های قارچ کوچک می مانند، در حالیکه لبه های کلاهک باز شده و اسپور زیادی تولید می کنند. همچنین خشک بودن سطح بستر باعث زرد شدن پین ها و عدم رشد آنها میشود. اما افزایش بیش از ۹۰ درصد رطوبت نیز مشکلاتی را بوجود می آورد و با عث شیوع بیماری ها میشود این اتفاق اگر با افزایش دما همراه باشد شدید تر هم میشود. افزایش دما باعث بلند شدن بیش از اندازه ساقه های قارچ می شود و همچنین به دلیل بالا بودن شدت تنفس قارچ ، Co2 بیشتری در محیط تولید و انباشته می شود.

هنگامی که قطر کلاهک قارچ به ۵ تا ۸ سانتیمتر رسید قارچ آماده برداشت است البته اگر در قسمتی قارچ به صورت توده ای رشد کرده بود باید همه قارچ های توده را هرچند ریز باشد جمع آوری کرد درغیر اینصورت باعث باز شدن و بی کیفیت شدن کلاهک آنها میشود.

برای برداشت قارچ با یک دست کلاهک آن را بین دو انگشت گرفته کمی به پایین فشار داده و نیم دور بچرخانید آنگاه فارچ از بستر جدا میشود سپس ته آن را با یک چاقوی تیز که دردست دیگرتان قرار دارد بریده ودر سبدی بیندازید قارچ را نیز در سبد دیگر قرار دهید بهتر است قلم مویی به انتهای چاقو بچسیانید که اگر روی سطح قارچ کثیف بود بوسیله آن قارچ را تمیز کنید.

اگر پس از چیدن قارچ مقداری از ساقه آن روی سطح بستر باقی ماند در اولین فرصت باید آن را جمع آوری کنید درغیر اینصورت باعث بوجود آمدن بیماری کپک سبز و کپک تارعنکبوتی میشود. چاله های ایجاد شده در سطح بستر نیز دوباره با خاک پوششی استریل پر می شود.

پس از هربار برداشت متناسب با میزان برداشت سطح بستر بایستی آبیاری شود این مقدار به ازای هر کیلو برداشت یک لیتر میباشد البته با توجه به رطوبت سالن شما این مقدار میتوان کمتر یا بیشتر شود آبیاری را تا زمان ظهور پین های فلش دو انجام میدهیم وبعد از آن تا بزرگ شدن پین ها نباید آبیاری شود. آبیاری به توسط آبپاشی که مانند دوش حمام آبرا خارج میکند و به سر شیلنگ وصل میشود انجام میشود دقت داشته باشید هیچگاه آب را با فشار مستقیا روی سطح بستر نگیرید بلکه مورب و ملایم آبپاشی نمایید. در قسمتهایی که قارچ به صورت توده ای بوجود آمده است بیشتر مکث کنید. دقت کنید تا ۵ساعت قبل از برداشت آبیاری انجام ندهید زیرا این عمل باعث پخش ذرات خاک بستر بر روی کلاهک قارچ و کثیف شدن آن می شود. بهتر است دوساعت قبل از برداشت رطوبت سالن را کاهش دهید تا ماندگاری قارچهای برداشت شده افزایش یابد.

بعد از برداشت بهتر است قارچ هارا به مدت دو ساعت  در سردخانه و در دمای ۳درجه سانتیگراد نگهداری کنید این کار باعث میشود رشد قارچ ها دیگر کاملا متوقف شده و ماندگار آن افزایش یابد.

*( میزان محصول با کیفیت کمپوست کیفیت خاک پوششی و نحوه مدیریت سالن های تولید پرورش قارچ رابطه مستقیم دارد.)

بعد از چیدن همه قارچها نوبت به بسته بندی آن میرسد برای بسته بندی قارچ خوراکی شما باید مجوز آن را داشته باشید و یا از شرکت های دیگری که مجوز دارن لیبل آنها را خریداری کنید و با نام آن شرکت وبه صورت توافقی محصولات خود را عرضه کنید. میتوانید قارچ را به صورت فله ای نیز عرضه نمایید ولی اگر به فکر سود بیشتر هستید پیشنهاد میشود محصولات خود را بسته بندی کنید.

قارچها را میتوانید در ظروف مخصوص بسته بندی قارچ در بسته های۲۰۰ و ۴۰۰ و ۷۰۰ گرمی و یک کیلویی بسته بندی کنید. قارچ فله ای هم در کیسه های ۵کیلوگرمی به فروش میرسد.

قارچ محصول فوق العاده ظریف و حساسی است و پس از برداشت به تدریج کیفیت خود را از دست می دهد لذا برداشت، جابه جایی و نگه داری محصول باید با کمال دقت و مراقبت اجرا شود. وارد شدن هرگونه فشار و ضربه به قارچ باعث قهوه ای شدن کلاهک شده و بازارپسندی آن را به شدت کاهش می دهد.

به منظور حفظ کیفیت محصول رعایت نکات ذیل در هنگام برداشت محصول و پس از آن توصیه می شود:

۱- در هنگام چیدن قارچ باید توجه داشت که به کلاهک فشار بیش از حد وارد نشود و از تماس بیش از حدّ دست با آن نیز خودداری شود.

۲- بهتر است قارچها در هنگام برداشت مستقیماً در ظروف بسته بندی قرار گیرد و از تجمع محصول به صورت توده خودداری شود زیرا این عمل باعث وارد شدن فشار به لایه های زیرین محصول و صدمه دیدن یا قهوه ای شدن آن خواهد شد.

در ایران بیشتر قارچ به صورت تازه مصرف و مقدار کمی نیز به صورت کنسرو نگه داری و به بازار عرضه میشود. دیگر فرآورده های قارچ عبارتند از ترشی قارچ بلنچ قارچ و پودر قارچ که از خشک کردن قارچ بدست می آید. قارچ تازه بیش از ۴۸ ساعت در حرارت ۲۰ درجه سانتیگراد قابل نگه داری نیست(چون بیش از ۷۰ درصد وزن قارچ را آب تشکیل داده است). اما می توان آن را به مدت ۱ هفته در حرارت ۴ درجه سانتیگراد نگه داری کرد. نگه داری قارچ در درجه حرارت بالا موجب خشک شدن، قهوه ای شدن، چرمی شدن بافت، باز شدن کلاهک و طویل شدن ساقه قارچ و در نهایت آلودگی با باکتری می شود، در این صورت بوی زننده از قارچ استشمام می شود. به منظور کاهش آثار حرارت و کمک به نگه داری قارچ معمولاً آنها را در بسته های پلاستیکی مخصوص بسته بندی کرده و سطح بسته توسط یک لایه پلی اتیلن (سلیفون) پوشیده می شود.

قارچ ها را باید قبل از بسته بندی به دو دسته تقسم کنید قارچ های درجه یک و درجه دو. سپس هرکدام را در بسته های جداگانه قرار داده و به بازار عرضه کنید. قارچهای بسیار درشت قابلیت بسته بندی شدن ندارند و باید آنها را همراه با قارچهای درجه ۳ به صورت فله ای عرضه کنید.

اطلاعات مالی طرح

نتایج مالی طرح از دیدگاه کل سرمایه گذاری